Η λέξη tattoo (γαλλικά: tatouage, ελληνικά: δερματοστιξία) προέρχεται από την πολυνησιακή γλώσσα και σημαίνει τη διάστιξη του δέρματος με μαύρα και χρωματιστά μελάνια που σχηματίζουν ένα ή πολλαπλά σχέδια. Ποικίλοι πολιτισμοί αυτοχθόνων λαών συνήθιζαν να δημιουργούν tattoos στο δέρμα τους μέσω παραδοσιακών τελετουργιών και έδιναν διάφορες σημασίες σ’ αυτά. Σήμερα η δημιουργία tattoos συμβαίνει ευρέως στη δυτική κουλτούρα. Στους ιθαγενείς το tattoo αποκτά μαγικές ιδιότητες πέρα και πάνω από τη λειτουργία τους ως ένα σημάδι ατομικής και κοινωνικής ιδιότητας. Μεταξύ των Maori της Ν. Ζηλανδίας το tattoo τεκμηριώνει το γενεαλογικό δένδρο των προγόνων (της θεϊκής γέννησης) και, ως εκ τούτου, είναι προικισμένο με μεγάλη μαγική ενέργεια, η οποία παγιώνει τη σύνδεση μεταξύ σώματος και πνεύματος. Στο «Totem and Taboo» (1913) ο S. Freud περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο τα totem αρχικά κατάγονταν από τα ζωικά είδη και λειτουργούσαν ως πατριαρχικά και προστατευτικά πνεύματα της φυλής. Παρουσιάζει ενδιαφέρον ότι το totem μπορεί να κληρονομείται μέσω της πατρικής και της μητρικής γραμμής και σχετίζεται στενά με την εξωγαμία έτσι ώστε να επιβάλλει την απαγόρευση της αιμομιξίας μεταξύ των ιθαγενών που έχουν το ίδιο totem. Ο θάνατος ή η κατανάλωση του κρέατος του τοτεμικού ζώου ήταν αυστηρά απαγορευμένη, και αυτό το taboo είναι ο πυρήνας του τοτεμισμού. Η πίστη στο taboo προέρχεται από το φόβο των αντιδράσεων των δαιμονικών δυνάμεων, οι οποίες πρέπει να κατανοηθούν ως προβολή στο περιβάλλον των ασυνείδητων επιθυμιών των ατόμων στις απαγορευμένες πράξεις. Το taboo συνδέεται με μία μαγική απαγόρευση του αγγίγματος, μια έκφραση της ανιμιστικής σκέψης της τοτεμικής κουλτούρας. Η ανιμιστική δοξασία προέρχεται από τη λατινική λέξη animus που σημαίνει ψυχή και κατ’ αυτήν όλα τα όντα επάνω στη γη έχουν ψυχή. Η οπτική εικόνα των tattoos φέρνει πάντοτε μαζί της μια σημασία (νόημα). Πολύ νωρίς, το 1916, ο E. Jones στο έργο του «Η θεωρία του συμβολισμού», αναγνωρίζει ότι η διαδικασία του σχηματισμού των συμβόλων συμβαίνει σε ασυνείδητο επίπεδο διότι τα σύμβολα αντιπροσωπεύουν τον εαυτό και τα αντικείμενα της επιθυμίας του ατόμου και ότι η συμβολοποίηση είναι αποτέλεσμα ενδοψυχικών συγκρούσεων. Η M. Klein, στο έργο της «Η σπουδαιότητα του σχηματισμού συμβόλων στην ανάπτυξη του Εγώ» (1930), επεκτείνει αυτή την έννοια τονίζοντας ότι και ο φόβος, ως συστατικό στοιχείο της ενόρμησης, αναπτύσσει σύμβολα. Επίσης, ότι η ενοχή από τα τραύματα (βλάβη, κάκωση) στο σώμα της μητέρας από το παιδί και ο φόβος του για ανταπόδοση πυροδοτεί την ανάγκη για σχηματισμό συμβόλων. Η απεικονιζόμενη εικόνα από το tattoo είναι συστατικό μιας ιδεογραφικής απεικόνισης, μια αντίληψη του tattoo ως εικόνα-ονείρου προβαλλόμενη στην οθόνη-δέρμα. Σύμφωνα με την H. Segal, «Σημειώσεις για τη δημιουργία συμβόλου» (1957), «ο σχηματισμός του συμβόλου είναι μια ενέργεια του Εγώ που αππειράται να διαχειρισθεί τα άγχη του σε σχέση με τα αντικείμενά του. Αυτά είναι ο φόβος του κακού αντικειμένου, ο φόβος τη απώλειας και το απρόσιτο του αντικειμένου». Ο Freud, στο άρθρο του «Επάνω στην ταύτιση» (1921), περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο κανείς μπορεί να υιοθετήσει ένα χαρακτηριστικό του προσώπου με το οποίο ταυτίζεται. Αρκετοί ψυχαναλυτές έδωσαν προσοχή στα tattoos που είχαν οι αναλυόμενοί τους όταν τους επισκέφθηκαν για πρώτη φορά ή τα απέκτησαν κατά τη διάρκεια της ανάλυσής τους. Όλοι είχαν την επιθυμία να παραβούν ένα taboo αλλά ασυνείδητα φοβούνταν να το κάνουν, η δε μεταβίβασή τους προς τον ψυχαναλυτή έπαιρνε τη μορφή της μητρικής ή οιδιποδειακής επιθυμίας (μεταβίβαση: μια ψυχική διεργασία μέσω της οποίας οι ασυνείδητες επιθυμίες της παιδικής ζωής επανενεργοποιούνται στη σχέση με τον ψυχαναλυτή η ψυχαναλυτική συνάντηση ομοιάζει με θεατρική σκηνή όπου δραματοποιείται η ψυχική λειτουργία του αναλυόμενου). Το tattoo είναι ένας οπτικός συμβολισμός της παραβίασης του taboo και συγχρόνως λειτουργεί ως αποτροπή του να συμβεί η παραβίαση στην πραγματική ζωή. Είναι εύλογο να αποδίδεται από τους αυτόχθονες λαούς μαγική σημασία ή τοτεμική λειτουργία στην πράξη του tattoo. Παρομοίως υπάρχει σ’ αυτούς η ανάγκη να ταυτισθούν με την τοτεμική μορφή που αντιπροσωπεύει το tattoo και που απεικονίζει μια προστατευτική μορφή ή τη θετική δύναμη. Στη σύγχρονη εποχή, κατά την οποία το tattoo έγινε μόδα, δεν παύει να αναζητείται με αυτό η προστασία της γονεϊκής μορφής που απεικονίζεται με ανθρώπινη μορφή ή αυτή συμβολίζεται με διάφορα ιχνογραφήματα. Μπορούμε να δούμε σ’ ένα φανταστικό παράδειγμα πως η δυτική κουλτούρα δεν απέχει και πολύ από αυτές των άλλων λαών σε σχέση με την πρακτική του tattoo και ότι κάτω από τη μόδα της σημερινής εποχής υπάρχει ασυνείδητο περιεχόμενο. Ας υποθέσουμε, θεωρητικά, ότι ένα tattoo αναπαριστά το taboo του φόνου, τον οποίο εύχεται ένας γιος για τον πατέρα του για δικούς του λόγους. Ο πατέρας πεθαίνει ξαφνικά και πρόωρα και στο γιο αυτό λειτουργεί ως «αυτό-εκπληρούμενη προφητεία». Ο ίδιος μετά από λίγο προσβάλλεται από σοβαρή ασθένεια και από ασυνείδητη ενοχή αισθάνεται ότι ήρθε η ώρα του να πεθάνει. Παρορμητικά κάνει ένα tattoo στο βραχίονα που αναπαριστά μια αδρή μορφή. Αυτό σημαίνει ότι ο γιος παρέβη το taboo του φόνου και ασυνείδητα σκότωσε τον τοτεμικό πατέρα. Συγχρόνως ζητά, όπως οι αυτόχθονες λαοί, την πατρική προστασία. Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Τσώλης Comments are closed.
|
ΣυγγραφέαςΤσώλης Κωνσταντίνος <
Αρχείο
January 2018
|