Οι κρίσεις πανικού προκύπτουν συχνά κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ταυτότητας σε περιόδους αλλαγών (εφηβεία, μέση ηλικία) ή ως αντίδραση σε έναν αποχωρισμό. Όπως και να έχει, πάντα δηλώνουν την αστοχία μιας δομικής λειτουργίας του εαυτού. Αν και οι κρίσεις πανικού διαρκούν μόνο λίγα λεπτά, δημιουργούν τρόμο στον ασθενή. Εκτός από τα σωματικά (νευροφυτικά) συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται ο πανικός (αίσθημα πνιγμού, ζάλη, εφίδρωση, τρόμο των χεριών και ταχυκαρδία κ.α.) πολλές φορές οι ασθενείς αυτοί βιώνουν και το αίσθημα επικείμενης καταστροφής. Το πρόβλημα των κρίσεων πανικού συνδέεται άμεσα με το ευρύτερο θέμα του άγχους, την προέλευσή του, τη σημασία και τη διαμόρφωσή του. Ο S. Freud στο έργο του «Ο μικρός Χάνς, ανάλυση της φοβίας ενός πεντάχρονου αγοριού» (1909) υποστήριξε ότι ο Χανς κατείχετο από ασυνείδητες συγκρούσεις και αυτή ήταν η αιτία της φοβίας του για τα άλογα. Ανέλυσε δε αυτή τη φοβία με βάση το οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Επίσης, στο έργο του «Αποσπάσματα της ιστορίας μιας παιδικής νεύρωσης (ο άνθρωπος με τους λύκους)» (1918) με σημαδιακό το όνειρο «με τους λύκους» που ο ασθενής είδε σε ηλικία τεσσάρων ετών, υποστήριξε ότι ο ασθενής του υπέφερε από ασυνείδητες συγκρούσεις σε σχέση με το θετικό και αρνητικό οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο Freud αναφέρεται στην ασυνείδητη σύγκρουση μεταξύ των επιθετικών και ερωτικών ενορμήσεων. Οι διάδοχοί του αποδίδουν και στις κρίσεις πανικού τη σημαντικότητα της σύγκρουσης μεταξύ των επιθετικών και ερωτικών ενορμήσεων. Ο R.R. Greeson (1959) ακολουθεί επίσης ένα ψυχο-σεξουαλικό μοντέλο και συνδέει τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού με τις βρεφονηπιακές συγκρούσεις. Ακόμη και πριν από την κρίση πανικού ο ασθενής βρίσκεται σε κατάσταση έντασης. Η κρίση πανικού εκδηλώνεται όταν ένα συγκεκριμένο περιστατικό εντείνει τη νευρωτική σύγκρουση. Η μετα-Κλαϊνική βιβλιογραφία δίνει έμφαση στη σχέση κρίσεων πανικού και αρχέγονου άγχους. Στο έργο της η H. Segal «Σημείωση επάνω στους σχιζοειδικούς μηχανισμούς που αποτελούν τη βάση της δημιουργίας της φοβίας» (1954) βασίζεται στο έργο της Μ. Klein, σύμφωνα με το οποίο, οι ψυχωσικοί ασθενείς θα προβάλλουν προς τα έξω τα ανεπιθύμητα μέρη του εαυτού τους, κάνοντας τα άτομα αυτής της προβολής πηγή καταδίωξης (παραλήρημα). Η Segal πιστεύει ότι ο ασθενής βρίσκεται σ’ αυτή την ψυχική θέση όταν έρθει σε επαφή με τα αμφιθυμικά του συναισθήματα. Στο πρώτο ψυχοσεξουαλικό στάδιο της ανάπτυξης του ανθρώπου, κάθε ματαίωση γίνεται αισθητή ως απειλή θανάτου, ως διάλυση τού Εγώ, σαν να βυθίζεται στο τίποτε, σαν να περιστοιχίζεται από επικίνδυνα άτομα. Το πρόβλημα των κρίσεων πανικού συνδέεται άμεσα με το ευρύτερο θέμα του άγχους, την προέλευσή του, τη σημασία του και τη διαμόρφωσή του. Κατά το ψυχοδυναμικό μοντέλο του W.R. Bion «Μαθαίνοντας από την εμπειρία» (1962) οι κρίσεις πανικού παρουσιάζονται όταν ο ασθενής βιώνει αρχέγονα συναισθήματα όπως μίσος, ζήλια ή οργή για πρώτη φορά. Αυτά τα πολύ σημαντικά συναισθήματα βιώνονται καταστροφικά όταν απουσιάζει ο ψυχικός μηχανισμός που θα μπορούσε να τα εμπεριέξει και ο νοητικός μηχανισμός που θα ωθούσε τον ασθενή να συλλογισθεί γι’ αυτά. Όσον αφορά την επίδραση της μητέρας στο άγχος-πανικό του παιδιού οι επόμενοι συγγραφείς υποστηρίζουν: - Ο Freud στο έργο του «Πέραν της αρχής της ηδονής» (1920) περιγράφει ότι ο εγκέφαλος περιβάλλεται από ένα προστατευτικό (ψυχολογικό) κέλυφος (φίλτρο) που το προστατεύει από υπερβολικά ερεθίσματα, το οποίο όμως μπορεί να διατρηθεί ή να σκιστεί. Για τα νήπια και τα μικρά παιδιά η λειτουργία αυτού του προστατευτικού φίλτρου γίνεται από τη μητέρα, διότι αυτή έχει από τη φύση της την ικανότητα να αξιολογεί τι ακριβώς μπορεί να ανεχθεί το παιδί κάθε φορά. - Ο D. W. Winnicott στο βιβλίο του «Από την Παιδιατρική στην Ψυχανάλυση» ισχυρίζεται ότι η απειλή κατάρρευσης του εαυτού ή ο φόβος καταδίωξης απορρέουν από την αποτυχία της μητέρας να δέχεται και να επουλώνει το άγχος του παιδιού. - Για τον Bion (1962) το άγχος καταστροφής αντιπροσωπεύει την αρχέγονη και φυσική μορφή επικοινωνίας που το μωρό προβάλλει στη μητέρα του, ώστε αυτή να μπορεί να το επωμιστεί και αργότερα να το επιστρέψει σ’ αυτό με μια ανεκτή μορφή. Αν η μητέρα αποτύχει, το άγχος γίνεται απερίγραπτος τρόμος. Σύμφωνα με αυτή την οπτική, η αντιμετώπιση του αρχέγονου άγχους καταστροφής δεν εξαρτάται από την ισχύ των βρεφονηπιακών ενστίκτων, αλλά από την ικανότητα της μητέρας να το αντιληφθεί, να το βιώσει και να καθησυχάσει το μωρό της. - Τέλος, ο M. M. R. Khan στο έργο του «Η έννοια του συσσωρευτικού τραύματος» (1963) περιγράφει τις επιπτώσεις του παρατεταμένου ψυχικού πλήγματος σ’ ένα παιδί όταν η μητέρα του επανειλημμένα αποτυγχάνει στο ρόλο της ως προστατευτικής ασπίδας και βοηθητικό Εγώ. Αυτή η μητέρα δεν αφήνει περιθώριο για μια επαρκή στρατηγική ρύθμισης και ψυχικής επεξεργασίας του άγχους του παιδιού και έτσι γίνεται η ίδια πηγή άγχους. Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Τσώλης |
ΣυγγραφέαςΤσώλης Κωνσταντίνος <
Αρχείο
January 2018
|