Οι διάφοροι λαοί πιστεύουν ότι τα όνειρα έχουν ιδιαίτερο νόημα και ότι προφητεύουν το μέλλον. Έτσι προσπαθούν να τα ερμηνεύσουν. Σταχυολογώ από την Αρχαιοελληνική γραμματεία το όνειρο που είδε η Πηνελόπη στην «Οδύσσεια» του Ομήρου. Το είδε με ερέθισμα τη συνομιλία που είχε την προηγούμενη μέρα με τον Οδυσσέα, ο οποίος γύρισε στην Ιθάκη από τον Τρωικό πόλεμο και της παρουσιάσθηκε ως σύντροφος του ήρωα στον πόλεμο και το διηγείται στον ίδιο: [Μον άκου αυτό μου τόνειρο να μου το ξεδιαλύνεις. Είκοσι χήνες σπίτι μου απ’ το νερό όξω βγήκαν κι έτρωγαν στάρι κι η καρδιά να βλέπω μου χαιρόταν. Κι ένας αητός περήφανος, αητός καμπουρομύτης, χίμηξε από ψηλή κορφή κι έκοψε το λαιμό τους, κι’ όλες σωρός τεντώθηκαν, και στο γαλάζιο αιθέρα πέταξε πάλε κι έφυγε. Κι εγώ μεσ’ στόνειρό μου θρηνούσα και ξεφώνιζα. Κι ολόγυρά μου τότε τρέξανε οι καλοπλέξουδες Αχαιοπούλες κι ήρθαν, Ενώ θρηνούσα πόχασα απ’ τον αητό τις χήνες. Γύρισε πάλε κι έκατσε στου παλατιού τη στέγη, κι έτσι μ’ ανθρώπινη φωνή μ’ εμπόδιζε και μου ‘πε «Ω, Πηνελόπη, μη χολιάς κι όνειρο αυτό δεν ήταν, μον’ ήταν όραμα καλό που θ’ αληθέψει. Οι χήνες είναι οι Μνηστήρες κι ο αητός ο άντρας σου είμαι ο ίδιος, πόφτασα θάνατο σκληρό να φέρω στους Μνηστήρες»] (Μετάφραση: Αλέξανδρου Πάλλη) Ο ραψωδός αντιλαμβάνεται στο όνειρο της Πηνελόπης ότι αυτό εκφράζει μια επιθυμία. Αιώνες αργότερα ο S. Freud στο περίφημο «βιβλίο του αιώνα», την «Ερμηνεία των Ονείρων», (1900) επαναδιατυπώνει την ίδια άποψη: «Το όνειρο είναι η (συγκαλυμμένη) πραγματοποίηση μιας (καταπιεσμένης, απωθημένης) επιθυμίας». Υπάρχουν όνειρα όπου η πραγματοποίηση της επιθυμίας εμφανίζεται καθαρά, όπως στο όνειρο της Πηνελόπης και κυρίως στα όνειρα των παιδιών και σπανιότερα των ενηλίκων και τα οποία πρέπει να τα αποκωδικοποιήσουμε σύμφωνα με τη μέθοδο του Freud.
Στην εποχή του Freud ο ιατρικός κόσμος πίστευε ότι τα όνειρα είναι μια διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας. Ο ίδιος πίστευε ότι τα όνειρα είναι μια οργανωμένη ψυχική δραστηριότητα. Η μέθοδος των ελεύθερων συνειρμών που δημιούργησε για να θεραπεύει υστερικά συμπτώματα, φοβίες και ιδεοληψίες ήταν αυτή που τον βοήθησε να σκεφτεί ότι: «Η ερμηνεία των ονείρων είναι η βασιλική οδός που οδηγεί στη γνώση του ασυνειδήτου της ψυχικής ζωής». Με το έργο του η «Ερμηνεία των Ονείρων» έθεσε τα θεμέλια της ψυχανάλυσης στην κλινική, την τεχνική και τη θεωρητική της μορφή. Υπάρχει το έκδηλο μέρος του ονείρου, το οποίο έχει υποστεί διάφορες διεργασίες για να μπορέσει να περάσει τη λογοκρισία του ονείρου, και το λανθάνον περιεχόμενο που είναι οι απωθημένες στο ασυνείδητο σκέψεις και επιθυμίες που προσπαθούν να έρθουν στο συνειδητό. «Εάν εμβαθύνουμε στην ανάλυση των ονείρων», γράφει ο Freud, «ανακαλύπτουμε συχνά ότι το λανθάνον περιεχόμενο αυτών έχει να κάνει με την εκπλήρωση απωθημένων επιθυμιών της παιδικής σεξουαλικότητας που ‘δημιουργούν’ τις περισσότερες και ισχυρότερες ενορμησιακές δυνάμεις οι οποίες συνεργάζονται για τον σχηματισμό του ονείρου». Στο σχηματισμό αυτού παίζουν μεγάλο ρόλο τα σύμβολα τα οποία ο Freud τα διακρίνει σε καθολικά σύμβολα, που χρησιμοποιούνται από τους αρχαίους χρόνους, και τα ατομικά σύμβολα που αφορούν την προσωπική συμβολή του ονειρευόμενου. Για τα πρώτα γράφει: «Η πλειονότητα των συμβόλων του ονείρου χρησιμεύει στην απεικόνιση προσώπων, μερών τους σώματος και δραστηριοτήτων που καθορίζονται από ένα ερωτικό ενδιαφέρον. Ιδιαίτερα τα μέρη των γεννητικών οργάνων μπορούν να απεικονισθούν με ένα μεγάλο αριθμό συχνά εκπληκτικών συμβόλων και τα πλέον ποικιλόμορφα αντικείμενα χρησιμοποιούνται για να τα υποδείξουν συμβολικά». Προτρέπει δε να συμπεριλαμβάνουμε συγχρόνως τα καθολικά σύμβολα και τους ελεύθερους συνειρμούς του ονειρευόμενου: «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο καταλήξαμε να συνδυάζουμε δύο τεχνικές: Θα στηριχθούμε στους συνειρμούς των ιδεών του ονειρευόμενου, θα τις αναπληρώσουμε σε ότι λείπει με τη γνώση των συμβόλων του ερμηνευτή. Μια συνετή κριτική του νοήματος των συμβόλων, μια προσεκτική μελέτη αυτών, σύμφωνα με τα ιδιαίτερα ξεκάθαρα όνειρα, θα μας επιτρέψουν να απομονώσουμε κάθε κατηγορία φαντασίας και αυθαιρεσίας στην ερμηνεία». Η μελέτη των ονείρων μας ανακαλύπτει τις σκοτεινές δυνάμεις του ασυνειδήτου, οι οποίες καθορίζουν δυστυχώς τη ζωή μας και μας βοηθούν να μην επαναλαμβάνουμε τα λάθη μας. Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Τσώλης Ο Freud είναι ο πρώτος συγγραφέας που συνέκρινε τις καταθλιπτικές «μελαγχολικές» καταστάσεις με το φυσιολογικό πένθος. Στο έργο του «Πένθος και Μελαγχολία» (1917) γράφει: «Το πένθος αποτελεί συνήθως μια αντίδραση στην απώλεια ενός αγαπητού προσώπου ή μια αφηρημένης ιδέας που το υποκαθιστά, όπως η πατρίδα, η ελευθερία, τα ιδανικά κ.α. Η επίδραση των ίδιων συμβάντων προκαλεί σε πολλά άτομα μελαγχολία αντί για πένθος». Τα ψυχο-διανοητικά γνωρίσματα της μελαγχολίας είναι: μια βαθύτατη οδυνηρή κατάθλιψη, μια αναστολή του ενδιαφέροντος για τον εξωτερικό κόσμο, η απώλεια της ικανότητας για αγάπη, η αναστολή κάθε δραστηριότητας, η ελάττωση του αισθήματος αυτό-εκτίμησης που εκφράζεται με αυτομομφές και αυτό-δυσφημίσεις και φθάνει μέχρι την παραληρητική προσμονή της τιμωρίας. Το πένθος παρουσιάζει τα ίδια χαρακτηριστικά εκτός από ένα: λείπει η «διαταραχή του αισθήματος αυτοεκτίμησης». Πιο κάτω ο ίδιος γράφει: «…. Οι αυτομομφές είναι μομφές ενάντια σε ένα αντικείμενο αγάπης, οι οποίες όμως έχουν αντιστραφεί από το αντικείμενο (αντικείμενο: πρόσωπο) στο ίδιο το Εγώ του ασθενή». Στο ίδιο θέμα η Μ. Klein στο έργο της «Πένθος και η σχέση του με τις μανιο-καταθλιπτικές καταστάσεις» (1940), γράφει ότι το άτομο θυμάται με αγάπη τα χαρακτηριστικά του απολεσθέντος αντικειμένου, ενώ βιώνει τα αρνητικό χαρακτηριστικά ως μέρος του εαυτού του. Αυτό δικαιολογείται από τον Freud, ο οποίος έδωσε προσοχή στις διεργασίες εσωτερίκευσης ενός καταθλιπτικού και τις οποίες ο Κ. Abraham όρισε ως «ταύτιση του καταθλιπτικού ατόμου με το χαμένο αντικείμενο αγάπης». Στους καταθλιπτικούς ασθενείς υπάρχει πάντα ο ρόλος της πρώιμης και της επαναλαμβανόμενης απώλειας (ανεξάρτητα εάν σε κάποιες περιπτώσεις ερευνάται η ύπαρξη βιολογικών παραγόντων). Σε μερικές περιπτώσεις η απώλεια μπορεί να είναι περισσότερο εσωτερική και ψυχολογική, όπως η περίπτωση ενός παιδιού που ενδίδει στην εξωτερική πίεση να απαρνηθεί συμπεριφορές εξάρτησης προτού φθάσει συναισθηματικά στο εξελικτικό στάδιο που μπορεί να το πράξει. Οι γονείς πολλές φορές δεν αντιλαμβάνονται ότι η ανεξαρτησία είναι πρωταρχική στο μικρό παιδί και το οδηγεί από την εξάρτηση προς την ανεξαρτησία. Επίσης, έχουμε καταθλιπτικά δυναμικά όταν δεν ικανοποιούνται οι σωματικές και συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, διότι οι γονείς αποθαρρύνουν το πένθος του παιδιού για διαφόρους δικούς τους λόγους. Σημαντικό επίσης είναι η ύπαρξη σοβαρής κατάθλιψης ενός γονέα. Στην τελευταία περίπτωση το παιδί κινδυνεύει να εσωτερικεύσει τον καταθλιπτικό «νοσηρό» γονέα. Συμπερασματικά η επεξεργασία της απώλειας είναι σημαντική για όλους μας και ιδιαίτερα για τα μικρά παιδιά. Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Τσώλης |
ΣυγγραφέαςΤσώλης Κωνσταντίνος <
Αρχείο
January 2018
|